Sık görülen takıntılar, zorlayıcı davranışlar

Uzman Psikolog Şirin Düvenci'den tavsiyeler… OBSESİF KOMPULSİF BOZUKLUK “-Dün rekorumu kırdım, saydım 74 kez ellerimi yıkamışım.” “-Kızım iki saattir banyoda, çıkmıyor ne olur yardım edin. Bir saatle başlamıştı, git gide süreler uzadı, temizlenemediğini söylüyor.” “-Yerde kan damlaları gördüm, ondan bana mikrop bulaşmış mıdır, ya AIDS olduysam? Biliyorum imkansız ama… YA BULAŞTIYSA!” Bu konuşmalar pek çoğumuz için saçma sapan gelebilir ama birçok kişiye benzerleri tanıdık gelebilir. Bazı kişiler toplumda “takıntılı” kişiler olarak bilinir. “Takıntılı olmak” her zaman hastalık olarak kabul edilmez. Örneğin evden çıkarken elektrik fişlerini kontrol etmek, dış kapının kilitli olup olmadığını birkaç defa kontrol etmek bir takıntı gibi görülebilir ama her zaman Obsesif-kompulsif bozukluk olarak değerlendirmek doğru değildir. Takıntılardan dolayı kişinin işlevselliği bozuluyorsa yani kişi, kapıyı bacayı kontrol etmekten işine gücüne gidemiyorsa, gittiği her yere geç gidiyorsa ve bu durumdan dolayı zarar görüyorsa Obsesif Kompulsif Bozukluktan (OKB) söz edilebilir. Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) temelde bir kaygı hastalığıdır. Obsesyon; zihnimize istemsiz olarak gelen, tekrarlayan, zorlayıcı, rahatsız edici düşüncelerdir. Bu düşünceler kişide yoğun kaygı yaratır. Kompulsiyon ise tekrarlayan davranışlardır. Bu tekrarlayan davranışlar, kişiyi bir nebze de olsa rahatlatıcı niteliktedir. Kişi geçici de olsa bir rahatlama hisseder ve bu “anlamsız” davranışları tekrar tekrar yineleme eğilimi gösterir. Örnek; ellerinin kirlendiğini hisseden ve sık sık yıkayan kişiyi ele alalım. Ellerine bir kirliliğin bulaştığını hissetmesi ve bu “bulaşın” etrafa yayılacağını düşünmesi obsesyondur. Ellerinin kirlendiğini ve etrafa bulaşacağı düşüncesi kişide yoğun kaygı yaratır; el yıkama eylemi ise kişiyi rahatlatan bir davranıştır. Ancak bu rahatlama sahte bir rahatlamadır. Kişinin kaygısı arttıkça el yıkaması da artar ve hastalığın daha da ilerlemesine yol açar. Adeta bir kısır döngü oluşur. Sık görülen takıntılar (obsesyonlar) 1- Bulaşma Takıntıları: Pislik (kirlilik), mikrop, idrar…. vb. bulaştı mı? 2- Şüphe Takıntıları: Arabayı kilitledim mi? Ütünün fişini çektim mi? 3- Hastalık Takıntıları: AIDS mi oldum? Beyin kanaması mı geçiriyorum? 4- Saldırganlık Takıntıları: Çocuğuma zarar verir miyim? Kontrolden çıkıp etrafa saldırır mıyım? 5- Cinsel Takıntılar: Karşı cinsten insanların cinsel organlarına bakıyorum şüpheleri. Homoseksüel miyim? 6- Düzen ve Simetri Takıntıları: Eşyaların düzenli ve simetrik olmamasından aşırı derecede rahatsızlık duymak. 7- Dini Takıntılar: İbadet ederken içinden Allah'a küfür etmek isteğinin gelmesi, Allah'ın varlığını sorgulamaktan kurtulamama. 8- Metafizik Takıntılar: Ben ben miyim? İnsanlar hayal mi, gerçek mi? Sık karşılaşılan Kompulsiyonlar (zorlayıcı davranışlar) 1- Yıkama kompulsiyonları: Tekrar tekrar el yıkama, banyoda çok uzun süre kalmak… 2- Kontrol konpulsiyonları: Kapıyı kilitleyip kilitlemediğini tekrar tekrar kontrol etme, Araba kapısını defalarca açıp kapatma ve kilitleyip kilitlemediğinden emin olamama… 3- Sayma kompulsiyonları: Merdiven çıkarken basamakları sayma, Gömleklerin düğmelerini sayma. 4- Simetri ve düzen kompulsiyonlerı: Yürürken çizgilere basmama. 5- Biriktirme kompulsiyonları: Hiçbir eşyayı atmama, dışarıda ne bulursa alıp eve getirme, evi çöp eve dönüştürme. Obsesif-kompulsif bozuklukta kişi, zihnini sürekli meşgul eden düşüncelerin abartılı, anlamsız ve saçma olduğunun farkında olmakla birlikte, bu farkındalık düzeyi değişkenlik gösterebilir. Bazen düşüncelerin saçmalığı konusunda kararsızlığa düşebilir yada düşüncelerin saçmalığını kabullenmekle birlikte, iş eyleme döküldüğünde mantıksal yorumlar yapabilir. Bazen de düşüncelerin verdiği sıkıntıya karşı koyamayan kişi, başka bir düşünce veya eylemle bu düşünceleri etkisizleştirmeye çalışarak kompulsiyon geliştirebilir. Obsesif-kompulsif bozuklukta bazen depresyon veya başka psikolojik hastalıklar da eşlik eder. Obsesif-kompulsif bozukluk tedavisinde ilaç tedavisi yanında psikoterapi alması gerekmektedir. OKB'de en etkili yöntem Bilişsel-Davranışçı terapi yöntemidir. sirin_duvenci@yahoo.com